* వారకన్య తల్లి పల్కు నిరాకరించుట *
ధనాదానవిద్యామతల్లిన్ విటస్వాంతభల్లిన్ నిరూపించి కోపించి బుద్ధిం బ్రదీపించి "అమ్మా! విన న్నొల్లఁ బొమ్మా, విచారించు కొమ్మా, భవన్నీతి దుర్నీతి, సన్మానుషం బింతయున్ లేని దుర్మానసశ్రేణి నీవేల యీవేల భూషించెదే? యేమి భాషించెదే? యేల నన్నుం బ్రమోషిచెదే? రాయ చౌహత్తమల్లున్, వధూటీ సరోజాతభల్లున్, మహారాజ వేశ్యాభుజంగున్, హయానేకప గ్రామ హేమాది నానామహాదాన చంగున్, వధూలోక పాంచాలు, సర్వజ్ఞసింగ క్షమాపాలుఁ గైకొంట తప్పే? కకుప్పాల సంకాశుఁడే, వాని యొప్పుల్ సతుల్ చెప్పరే? యేల నొప్పింప? మాతల్ తనూజాతలన్ జాతవిత్తాశలై యాశలం బేశలత్వంబు లే కర్మిలిం బాపినారోటు? రారోటు రక్షాతతిన్? గోర్కులీరోటు? నీవింత సెగ్గింప నెగ్గేమి గావించితిన్, లోకనిర్మాత నిర్మాతగాఁ జేయ కేలా సదుర్మాతఁ గావించె? విజ్ఞాత యోషా మనోవృత్త సంఘాతవున్, మాతవున్, గామసిద్ధాంత విఖ్యాతవున్, జూడ నేతద్దురాలాపముల్ చిత్తసంతాపముల్ గాఁ బ్రయోగింతురే? కూఁతుఁ జింతానదిన్ ముంతురే? పిన్ననాఁ డెల్ల నాఁ డెవ్వరిం గోరవే, చేరవే? మున్ను రంభోర్వశీమేనకాదుల్ సుకందర్ప సిద్ధాంతవేదుల్ వశీకార విద్యాధురీణుల్ ప్రవీణుల్ వరశ్రేణి నూహింపరే! చూచి మోహింపరే! వార లూహింపరే నీతులన్? నిర్దయాలాపవై పాపవై పాపవేలా మనోజవ్యథన్? నిన్ను నేమందు, నేమందులన్ మానదే మానసత్త్వంబు, చింతింపు మవ్వా! విభుండేమి దవ్వా? యెఱింగించి రప్పించెదో, కాక కామానలజ్వాలకున్ నన్ను నొప్పించెదో? యింత ఱంతేల నీకుం గొఱంతే లసద్ద్రవ్యముల్, తల్లి! నే నెల్లవేళన్ మనోజాగ్నిచేఁ గంది లోఁ గుందఁగా మ్రంద, వీమందటల్ చాలు ముందేటికిం గంటివే? కెంటసం బేల, ఘంటాభవై మ్రోసెదే? యన్యకుం గన్యఁ గానైతి, యుద్దామశృంగారుపై, దీనమందారుపై, భూమిభృద్గాయగోవాళుపైఁ, గామినీలోలుపై, రాయ శుండాలహర్యక్షుపై, రాయ కందర్ప ఫాలాక్షుపై, రాయ గోపాంగనాబృంద గోవిందుపై, సంతతానందుపైఁ, బోచమాంబా లసద్గర్భ సంజాతుపై, లోకవిఖ్యాతుపైఁ, బాదపీఠాంకితారాతి భూపావళీఫాలుపై, సింగభూపాలుపై వ్రాలి నాచిత్త మున్మత్తమై సోలి, కామానలాయత్తమై రాదు తేరాదు, నే నామరుండైన గౌరీవరుండైన వాణీధరుండైన లక్ష్మీవిభుండైన దేవప్రభుండైన నన్యున్ మదిం గోరఁగా నొల్లనే, యుల్లసత్ఫుల్ల మందార రాజన్మరందంబు నందంబునం గ్రోలు మత్తాలి దుత్తూరముం గోరునే? హేమరాజీవరాజీ రజోరాజితాకాశ గంగానదీలోల కల్లోల డోలాచల ద్రాజహంసంబు శైవాల జంబాల గండూపదీ భేకభేకీ ఢులీ సంకులాసార కాసారముం జేరునే? మండితాఖండలానీత జీమూత నిర్యత్పయోధారలం ద్రావు సారంగి కుంభాంతరాంభః ప్రపూరంబులం ద్రావునే? మాధవోజ్జాత చూతాంకుర స్వాదలీలా లసత్కోకిలేంద్రంబు ఝిల్లీరవక్రూర భల్లాతకీశాఖకుం బోవునే? సింగభూపాల బాహా పరీరంభ సంరంభ సంజాత సంతోషముం గోరు యోషాశిరోరత్న మాశించునే నీచసంభోగ మంబా! కుతర్కావలంబా! చలంబా! విలం బానులాపంబులన్ బాలసూర్యాభునిం బాయ నాడన్ పురోభాగినీ! భోగినీరాజుకంటెన్ మహాభాగు, నాభాగ సౌభాగ్య శోభాగరిష్ఠున్, వరిష్ఠుం బ్రవేశించి, నీతిం బ్రకాశించి, నృత్తావధానంబులన్ మంజుగానంబులన్ జిత్త మార్జింతునే, విత్తమున్ లేమి వర్జింతునే, యెట్టిదిన్ విత్తమే రిత్తమై యేటికే? నిత్యదంభా! దురారంభయుక్తిం బ్రమోషింప విద్వేషినే? యేలనే గోలనే, బాలనే, మానలేనే నరాధీశ చూడామణిన్, వారకన్యా జనగ్రామణీ, పాపజాతీ! భవజ్జాతి దుర్జాతి పొ" మ్మంచు, "లె" మ్మంచు, "నో చెల్లనేఁ జెల్ల రేచెర్ల గోత్రోద్భవున్ మానలే" నంచు "నాయన్నలా, యన్యులం జేరఁబో" నంచు హృద్భల్లితో వక్రవాగ్భిల్లితోఁ దల్లితో మాటఁ జాలించి ధైర్యంబు గీలించి, సంజాత శాతోదరిన్ సోదరిం జూచి
* వారకన్య సోదరిని దన వెత దీర్ప వేఁడుట *
"అక్కా! ప్రసూనాస్త్రు ధిక్కారముం జూచితే, నేఁడు రాకేందు రాకం దురాకంపముం బొందె డెందంబు, చైతన్య సంచాలియై, కీలియై గాలి యేతెంచె, కోదండియై, తూణియై, బాణియై, కంపితప్రాణియై, కాముకారాతి తోఁతెంచె, వాసంతవేళా రమాకంద మాకందశాఖావళిం గోకిలారావ కోలాహలంబుల్ విటస్వాంత హాలాహలంబుల్ దిశల్ మించి యేతెంచెనే, నేఁడు బాలామనోరంతుతోఁ గంతుతో, సింగభూమీశుతో, భోగదేవేశుతో, న న్నివేదింపవే, కాము సంతాపమున్ డింపవే, డింపి పుణ్యంబునం బోఁగదే, రాఁగదే, లేగదే" యంచుఁ జింతించు నాత్మానుజాతం దనూజాతశంకాసమేతం గృశీభూతఁ గన్గొంచు
* వారకన్య సోదరి దాని వలపును సింగరాజునకుఁ దెలిపి కావ వేఁడుట *
"బాలా! లలాటాక్షు సేవింపుమీ, రాహు భావింపుమీ, శేషభోగిం బ్రకర్షింపుమీ, చంపకశ్రేణి వర్షింపుమీ" యంచు భీతిన్ నివారించి, నీతిన్ విచారించి, యారామ యారామ సౌధాంతరాళస్థలిన్ నర్తనాగారవేదిన్ మణిస్వర్ణ పర్యంకికా భాసమానున్, మనోభూసమానున్, ఘనున్, రావుసింగక్షమానాథ పౌత్రున్, సమీచీన రేచెర్ల గోత్రాంబు సంజాతమిత్రున్, మహోదారచారిత్రు, సర్వజ్ఞసింగోర్వరాధ్యక్షు నీక్షించి దండప్రణామంబు సాపేక్షఁ గావించి, హస్తాబ్జముల్ మోడ్చి "దేవా! భవన్న్యస్త సౌజన్యధన్యన్, జగన్మాన్యఁ, గన్యన్, నిరన్యాంకపీఠాధిరోహన్, నిరన్యోపగూహన్, నిరన్నాభిలాషన్, నిరన్యాభిభాషన్, నిరన్యావకాశన్, నిరన్యప్రకాశన్, బ్రసూలోచన క్షిప్త బాష్పాంబుపూరన్, మనోజాత బాణావళీ శంకితప్రాణభారన్, సఖీమానస న్యస్త చింతాసమూహన్, భగిన్యంక సంప్రాపితానేకదేహన్, భవద్వైభవాకృష్టచిత్తన్, బరాయత్త వృత్తన్ గృపం జూడు" మంచుం బ్రశంసింప
* సింగరాజు వారకన్యను జేపట్టి భోగినిఁగాఁ జేయుట *
ఆ భోగదేవేంద్రుఁ, డా సత్యభాషా హరిశ్చంద్రుఁ, డా కామినీ లోక పాంచాలుఁ, డా సింగభూపాలుఁ, డా బాల నాబాలశీతాంశు ఫాలన్, సరోజాతహస్తన్, బ్రశస్తన్, శుకాధీశవాణిన్, లసన్నీలవేణిన్, మృగేంద్రావలగ్నన్, మనోజాగ్నిమగ్నన్ దయాదృష్టి రావించి భావించి నెయ్యంబు గావించి బాహాపరీరంభ సంరంభ నిర్ముక్త సంతాపఁ గావించి, కందర్పకేళిన్ వినోదించి, సద్భోగినింగాఁ బ్రసాదించి, తన్మాత నుద్యద్గజారూఢఁ జేయించి, విఖ్యాతి మ్రోయించి యిష్టంబు లిప్పించి యొప్పెం గడున్.
ఉ.
పండితకీర్తనీయుఁ డగు బమ్మెర పోతన యాసుధాంశుమా
ర్తాండ కులాచలాంబునిధి తారకమై విలసిల్ల భోగినీ
దండకమున్ రచించె బహుదానవిహర్తకు రావు సింగభూ
మండల భర్తకున్ విమత మానవనాధ మదాపహర్తకున్.
శ్రీ కృ ష్ణా ర్ప ణ మ స్తు.
భోగినీ దండకము సంపూర్ణము.
ధనాదానవిద్యామతల్లిన్ విటస్వాంతభల్లిన్ నిరూపించి కోపించి బుద్ధిం బ్రదీపించి "అమ్మా! విన న్నొల్లఁ బొమ్మా, విచారించు కొమ్మా, భవన్నీతి దుర్నీతి, సన్మానుషం బింతయున్ లేని దుర్మానసశ్రేణి నీవేల యీవేల భూషించెదే? యేమి భాషించెదే? యేల నన్నుం బ్రమోషిచెదే? రాయ చౌహత్తమల్లున్, వధూటీ సరోజాతభల్లున్, మహారాజ వేశ్యాభుజంగున్, హయానేకప గ్రామ హేమాది నానామహాదాన చంగున్, వధూలోక పాంచాలు, సర్వజ్ఞసింగ క్షమాపాలుఁ గైకొంట తప్పే? కకుప్పాల సంకాశుఁడే, వాని యొప్పుల్ సతుల్ చెప్పరే? యేల నొప్పింప? మాతల్ తనూజాతలన్ జాతవిత్తాశలై యాశలం బేశలత్వంబు లే కర్మిలిం బాపినారోటు? రారోటు రక్షాతతిన్? గోర్కులీరోటు? నీవింత సెగ్గింప నెగ్గేమి గావించితిన్, లోకనిర్మాత నిర్మాతగాఁ జేయ కేలా సదుర్మాతఁ గావించె? విజ్ఞాత యోషా మనోవృత్త సంఘాతవున్, మాతవున్, గామసిద్ధాంత విఖ్యాతవున్, జూడ నేతద్దురాలాపముల్ చిత్తసంతాపముల్ గాఁ బ్రయోగింతురే? కూఁతుఁ జింతానదిన్ ముంతురే? పిన్ననాఁ డెల్ల నాఁ డెవ్వరిం గోరవే, చేరవే? మున్ను రంభోర్వశీమేనకాదుల్ సుకందర్ప సిద్ధాంతవేదుల్ వశీకార విద్యాధురీణుల్ ప్రవీణుల్ వరశ్రేణి నూహింపరే! చూచి మోహింపరే! వార లూహింపరే నీతులన్? నిర్దయాలాపవై పాపవై పాపవేలా మనోజవ్యథన్? నిన్ను నేమందు, నేమందులన్ మానదే మానసత్త్వంబు, చింతింపు మవ్వా! విభుండేమి దవ్వా? యెఱింగించి రప్పించెదో, కాక కామానలజ్వాలకున్ నన్ను నొప్పించెదో? యింత ఱంతేల నీకుం గొఱంతే లసద్ద్రవ్యముల్, తల్లి! నే నెల్లవేళన్ మనోజాగ్నిచేఁ గంది లోఁ గుందఁగా మ్రంద, వీమందటల్ చాలు ముందేటికిం గంటివే? కెంటసం బేల, ఘంటాభవై మ్రోసెదే? యన్యకుం గన్యఁ గానైతి, యుద్దామశృంగారుపై, దీనమందారుపై, భూమిభృద్గాయగోవాళుపైఁ, గామినీలోలుపై, రాయ శుండాలహర్యక్షుపై, రాయ కందర్ప ఫాలాక్షుపై, రాయ గోపాంగనాబృంద గోవిందుపై, సంతతానందుపైఁ, బోచమాంబా లసద్గర్భ సంజాతుపై, లోకవిఖ్యాతుపైఁ, బాదపీఠాంకితారాతి భూపావళీఫాలుపై, సింగభూపాలుపై వ్రాలి నాచిత్త మున్మత్తమై సోలి, కామానలాయత్తమై రాదు తేరాదు, నే నామరుండైన గౌరీవరుండైన వాణీధరుండైన లక్ష్మీవిభుండైన దేవప్రభుండైన నన్యున్ మదిం గోరఁగా నొల్లనే, యుల్లసత్ఫుల్ల మందార రాజన్మరందంబు నందంబునం గ్రోలు మత్తాలి దుత్తూరముం గోరునే? హేమరాజీవరాజీ రజోరాజితాకాశ గంగానదీలోల కల్లోల డోలాచల ద్రాజహంసంబు శైవాల జంబాల గండూపదీ భేకభేకీ ఢులీ సంకులాసార కాసారముం జేరునే? మండితాఖండలానీత జీమూత నిర్యత్పయోధారలం ద్రావు సారంగి కుంభాంతరాంభః ప్రపూరంబులం ద్రావునే? మాధవోజ్జాత చూతాంకుర స్వాదలీలా లసత్కోకిలేంద్రంబు ఝిల్లీరవక్రూర భల్లాతకీశాఖకుం బోవునే? సింగభూపాల బాహా పరీరంభ సంరంభ సంజాత సంతోషముం గోరు యోషాశిరోరత్న మాశించునే నీచసంభోగ మంబా! కుతర్కావలంబా! చలంబా! విలం బానులాపంబులన్ బాలసూర్యాభునిం బాయ నాడన్ పురోభాగినీ! భోగినీరాజుకంటెన్ మహాభాగు, నాభాగ సౌభాగ్య శోభాగరిష్ఠున్, వరిష్ఠుం బ్రవేశించి, నీతిం బ్రకాశించి, నృత్తావధానంబులన్ మంజుగానంబులన్ జిత్త మార్జింతునే, విత్తమున్ లేమి వర్జింతునే, యెట్టిదిన్ విత్తమే రిత్తమై యేటికే? నిత్యదంభా! దురారంభయుక్తిం బ్రమోషింప విద్వేషినే? యేలనే గోలనే, బాలనే, మానలేనే నరాధీశ చూడామణిన్, వారకన్యా జనగ్రామణీ, పాపజాతీ! భవజ్జాతి దుర్జాతి పొ" మ్మంచు, "లె" మ్మంచు, "నో చెల్లనేఁ జెల్ల రేచెర్ల గోత్రోద్భవున్ మానలే" నంచు "నాయన్నలా, యన్యులం జేరఁబో" నంచు హృద్భల్లితో వక్రవాగ్భిల్లితోఁ దల్లితో మాటఁ జాలించి ధైర్యంబు గీలించి, సంజాత శాతోదరిన్ సోదరిం జూచి
* వారకన్య సోదరిని దన వెత దీర్ప వేఁడుట *
"అక్కా! ప్రసూనాస్త్రు ధిక్కారముం జూచితే, నేఁడు రాకేందు రాకం దురాకంపముం బొందె డెందంబు, చైతన్య సంచాలియై, కీలియై గాలి యేతెంచె, కోదండియై, తూణియై, బాణియై, కంపితప్రాణియై, కాముకారాతి తోఁతెంచె, వాసంతవేళా రమాకంద మాకందశాఖావళిం గోకిలారావ కోలాహలంబుల్ విటస్వాంత హాలాహలంబుల్ దిశల్ మించి యేతెంచెనే, నేఁడు బాలామనోరంతుతోఁ గంతుతో, సింగభూమీశుతో, భోగదేవేశుతో, న న్నివేదింపవే, కాము సంతాపమున్ డింపవే, డింపి పుణ్యంబునం బోఁగదే, రాఁగదే, లేగదే" యంచుఁ జింతించు నాత్మానుజాతం దనూజాతశంకాసమేతం గృశీభూతఁ గన్గొంచు
* వారకన్య సోదరి దాని వలపును సింగరాజునకుఁ దెలిపి కావ వేఁడుట *
"బాలా! లలాటాక్షు సేవింపుమీ, రాహు భావింపుమీ, శేషభోగిం బ్రకర్షింపుమీ, చంపకశ్రేణి వర్షింపుమీ" యంచు భీతిన్ నివారించి, నీతిన్ విచారించి, యారామ యారామ సౌధాంతరాళస్థలిన్ నర్తనాగారవేదిన్ మణిస్వర్ణ పర్యంకికా భాసమానున్, మనోభూసమానున్, ఘనున్, రావుసింగక్షమానాథ పౌత్రున్, సమీచీన రేచెర్ల గోత్రాంబు సంజాతమిత్రున్, మహోదారచారిత్రు, సర్వజ్ఞసింగోర్వరాధ్యక్షు నీక్షించి దండప్రణామంబు సాపేక్షఁ గావించి, హస్తాబ్జముల్ మోడ్చి "దేవా! భవన్న్యస్త సౌజన్యధన్యన్, జగన్మాన్యఁ, గన్యన్, నిరన్యాంకపీఠాధిరోహన్, నిరన్యోపగూహన్, నిరన్నాభిలాషన్, నిరన్యాభిభాషన్, నిరన్యావకాశన్, నిరన్యప్రకాశన్, బ్రసూలోచన క్షిప్త బాష్పాంబుపూరన్, మనోజాత బాణావళీ శంకితప్రాణభారన్, సఖీమానస న్యస్త చింతాసమూహన్, భగిన్యంక సంప్రాపితానేకదేహన్, భవద్వైభవాకృష్టచిత్తన్, బరాయత్త వృత్తన్ గృపం జూడు" మంచుం బ్రశంసింప
* సింగరాజు వారకన్యను జేపట్టి భోగినిఁగాఁ జేయుట *
ఆ భోగదేవేంద్రుఁ, డా సత్యభాషా హరిశ్చంద్రుఁ, డా కామినీ లోక పాంచాలుఁ, డా సింగభూపాలుఁ, డా బాల నాబాలశీతాంశు ఫాలన్, సరోజాతహస్తన్, బ్రశస్తన్, శుకాధీశవాణిన్, లసన్నీలవేణిన్, మృగేంద్రావలగ్నన్, మనోజాగ్నిమగ్నన్ దయాదృష్టి రావించి భావించి నెయ్యంబు గావించి బాహాపరీరంభ సంరంభ నిర్ముక్త సంతాపఁ గావించి, కందర్పకేళిన్ వినోదించి, సద్భోగినింగాఁ బ్రసాదించి, తన్మాత నుద్యద్గజారూఢఁ జేయించి, విఖ్యాతి మ్రోయించి యిష్టంబు లిప్పించి యొప్పెం గడున్.
ఉ.
పండితకీర్తనీయుఁ డగు బమ్మెర పోతన యాసుధాంశుమా
ర్తాండ కులాచలాంబునిధి తారకమై విలసిల్ల భోగినీ
దండకమున్ రచించె బహుదానవిహర్తకు రావు సింగభూ
మండల భర్తకున్ విమత మానవనాధ మదాపహర్తకున్.
శ్రీ కృ ష్ణా ర్ప ణ మ స్తు.
భోగినీ దండకము సంపూర్ణము.
