చమత్కార పద్యాలు - 143

                      అనులోమ ప్రతిలోమ శ్లోకం

 కాళిదాసళిదాయోమా చంద్రంతేరిపురంజకమ్ |
కంజరంపురితేంద్రంచ మాయోదాళిసదాళికా|                                      
(ఈ శ్లోకాన్ని ఎటునుండి చదివినా ఒక్కటే!)

పదవిభాగం -
కాళి, దాసళి, దాయో, మా, చంద్రం, తే, రిపురంజకం, కంజరం, పురి, తా, ఇంద్రం చ, మాయో, దాళి, సత్ + ఆళి, కా.

 అన్వయం -
కాళి, దాసళి, దాయో, మాయో, దాళి, సత్ + ఆళి, పురి, తే, తా, చంద్రం, కంజరం, ఇంద్రం చ, రిపురంజకమ్, మా, కా

.ప్రతిపదార్థాలు -
కాళి = ఓ పార్వతీ!
దాసళి = దాసులను పుత్రులుగా స్వీకరించేదానా!
దాయో = వేరుగా ఉండని శివుడు కలదానా!
          (‘దాయః అవిభక్తః ఉః శివః యస్యాస్సా దాయో’ అని విగ్రహవాక్యం)
మాయో = మాయారూపిణివైన ఓ దేవతా!
          (‘మాయా చ సా ఊశ్చ మాయో’ అని విగ్రహం)
దాళి = దాంతి కలదానా!
          (‘దాం క్షాంతిం లాతి గృహ్ణాతీతి దాళీ)
సత్ + ఆళి = దేవతాస్త్రీలే చెలికత్తెలుగా కలదానా!
పురి = దగ్గరికి తీసే విషయమై
తే = నీ యొక్క
తా = దయ
చంద్రం = చంద్రుని
కంజరం = సూర్యుని
ఇంద్రం చ = ఇంద్రునీ
రిపురంజకమ్ = అరిషడ్వర్గం కలవారిగా చేయుదువు గాక!
మా = నన్ను గురించి
కా = సుఖానికి స్థానం అవుదువు గాక!
          (‘కస్య = సుఖస్య, ఆ = స్థానం - కా’ అని విగ్రహం)

(శ్రీ శ్రీభాష్యం విజయసారథి గారు సేకరించిన ‘ప్రహేళికలు’ గ్రంథంనుండి)