శబ్దచిత్రం
సాయాద్యః కరణోరణో రణరణో రాణోరణో వారణో
దత్తా యేన రమారమా రమరమా రామారమా సా రమా |
సశ్శ్రీమానుదయోదయో దయదయో దాయోదయోదేదయో
విష్ణు ర్జిష్ణు రభీరభీ రభిరభీ రాభీరభీ సారభీ ||
పదవిభాగం -
సాయాత్, యః, కరణః, అరణః, రణరణః, రాణః, రణః, వారణః, దత్తా, యేన, రమా, ఆర, మా, రమ, రమా, రామా, అరమా, సా, రమా, సః, శ్రీమాన్, ఉత్, అయ, ఉదయః, అదయదయః, ఉత్, అయః, దయః, దే, దయః, విష్ణుః, జిష్ణుః, అభీర, భీ, రభిః, అభీర, ఆభీర, భీ, సార, భీః.
అన్వయం -
యః, కరణః, అరణః, రాణః, రణరణః, రణః, ఉ, వారణః, ఆర, మా, రమా, రమ, ఆరమా, రమా, యేన, రామా, సా, రమా, దత్తా, ఉత్, అయ, ఉదయః, అదయదయః, దయః, దాయ, ఉత్, అయః, దే, దయః, అభీర, భీ, రభిః, ఆభీర, భీ, సార, భీః, శ్రీమాన్, జిష్ణుః,సః, విష్ణుః, పాయాత్.
ప్రతిపదార్థాలు -
యః = ఏ విష్ణువు
కరణః = జలాన్ని పొందియున్నవాడో (కం = జలం, రణతి = గచ్ఛతి; ఇతి కరణః)
(మత్స్యకూర్మరూపాలను దాల్చినవాడో),
అరణః = యుద్ధవ్యాపారం లేనివాడో
(వామనుడై యుద్ధం చేయకుండానే బలి నణచినవాడో),
(యస్య = ఎవనియొక్క)
రాణః = యుద్ధసంబంధమైన
రణరణః = ‘రణరణ’ అనే ధ్వని
రణః = యుద్ధం వల్ల కలిగే
ఉ = వ్రణాలు మొదలైన చిహ్నాలు కల వీరులను
వారణః = నివారించినదై ఉన్నవాడో
(దేవభటుల అవసరం లేకుండా నృసింహరూపంతో హిరణ్యకశిపుని చంపినవాడో),
ఆర = శత్రుక్షత్రియ సమూహాన్ని
మా = పరశురామరూపంతో చంపి
రమా = లక్ష్మితో
రమ = రమించే విష్ణువునందు
ఆరమా = మిక్కిలి రమించే తాపసులను
రమా = రమింపజేసే
యేన = ఏ విష్ణువు చేత
రామా = రమణీయమైన
సా = అటువంటి
రమా = భూమి అనే రాజ్యలక్ష్మి
దత్తా = బ్రాహ్మణులకు ఇవ్వబడిందో,
ఉత్ = ఉద్ధరింపబడిన
అయ = నీట మునిగిన
ఉదయః = ఉదయాచలం మొదలైనవి గల భూమి కలవాడో
(వరాహరూపం దాల్చినవాడని భావం),
అదయదయః = అదక్రూరులపై కూడ
దయః = దయగలవాడో (బుద్ధరూపంతో క్రూరులను ఉద్ధరించినవాడని భావం),
దాయ = రాజ్యభాగం కోసం
ఉత్ = ఎత్తబడిన
అయః = లోహనిర్మితశస్త్రాలు కల కౌరవులను
దే = చీల్చిన అర్జునుని యందు
దయః = కృప గలవాడో (కృష్ణుడని భావం),
అభీర = పరదారాపహరణ పాపానికి భయపడని రావణాదుల యందు
భీ = భయావహమైన
రభిః = యుద్ధరాభసం (తీవ్రత) కలవాడో (రాముడని భావం),
అభీర = శూరులయందు
ఆభీర = భీరువులయందు
భీ = సమానంగా భయాన్ని
సార = ప్రసరింపజేసిన మ్లేచ్చులకు
భీః = ప్రాణభయాన్ని కలిగించేవాడో (కల్కి అని భావం)
శ్రీమాన్ = నిత్యలక్ష్మి కలవాడూ
జిష్ణుః = జయశీలుడైనవాడూ
సః విష్ణుః = సర్వవ్యాపియైన ఆ నారాయణుడు
పాయాత్ = మిమ్ము బ్రోచుగాక!
(శ్రీ శ్రీభాష్యం విజయసారథి గారు సేకరించిన ‘ప్రహేళికలు’ గ్రంథంనుండి)
సాయాద్యః కరణోరణో రణరణో రాణోరణో వారణో
దత్తా యేన రమారమా రమరమా రామారమా సా రమా |
సశ్శ్రీమానుదయోదయో దయదయో దాయోదయోదేదయో
విష్ణు ర్జిష్ణు రభీరభీ రభిరభీ రాభీరభీ సారభీ ||
పదవిభాగం -
సాయాత్, యః, కరణః, అరణః, రణరణః, రాణః, రణః, వారణః, దత్తా, యేన, రమా, ఆర, మా, రమ, రమా, రామా, అరమా, సా, రమా, సః, శ్రీమాన్, ఉత్, అయ, ఉదయః, అదయదయః, ఉత్, అయః, దయః, దే, దయః, విష్ణుః, జిష్ణుః, అభీర, భీ, రభిః, అభీర, ఆభీర, భీ, సార, భీః.
అన్వయం -
యః, కరణః, అరణః, రాణః, రణరణః, రణః, ఉ, వారణః, ఆర, మా, రమా, రమ, ఆరమా, రమా, యేన, రామా, సా, రమా, దత్తా, ఉత్, అయ, ఉదయః, అదయదయః, దయః, దాయ, ఉత్, అయః, దే, దయః, అభీర, భీ, రభిః, ఆభీర, భీ, సార, భీః, శ్రీమాన్, జిష్ణుః,సః, విష్ణుః, పాయాత్.
ప్రతిపదార్థాలు -
యః = ఏ విష్ణువు
కరణః = జలాన్ని పొందియున్నవాడో (కం = జలం, రణతి = గచ్ఛతి; ఇతి కరణః)
(మత్స్యకూర్మరూపాలను దాల్చినవాడో),
అరణః = యుద్ధవ్యాపారం లేనివాడో
(వామనుడై యుద్ధం చేయకుండానే బలి నణచినవాడో),
(యస్య = ఎవనియొక్క)
రాణః = యుద్ధసంబంధమైన
రణరణః = ‘రణరణ’ అనే ధ్వని
రణః = యుద్ధం వల్ల కలిగే
ఉ = వ్రణాలు మొదలైన చిహ్నాలు కల వీరులను
వారణః = నివారించినదై ఉన్నవాడో
(దేవభటుల అవసరం లేకుండా నృసింహరూపంతో హిరణ్యకశిపుని చంపినవాడో),
ఆర = శత్రుక్షత్రియ సమూహాన్ని
మా = పరశురామరూపంతో చంపి
రమా = లక్ష్మితో
రమ = రమించే విష్ణువునందు
ఆరమా = మిక్కిలి రమించే తాపసులను
రమా = రమింపజేసే
యేన = ఏ విష్ణువు చేత
రామా = రమణీయమైన
సా = అటువంటి
రమా = భూమి అనే రాజ్యలక్ష్మి
దత్తా = బ్రాహ్మణులకు ఇవ్వబడిందో,
ఉత్ = ఉద్ధరింపబడిన
అయ = నీట మునిగిన
ఉదయః = ఉదయాచలం మొదలైనవి గల భూమి కలవాడో
(వరాహరూపం దాల్చినవాడని భావం),
అదయదయః = అదక్రూరులపై కూడ
దయః = దయగలవాడో (బుద్ధరూపంతో క్రూరులను ఉద్ధరించినవాడని భావం),
దాయ = రాజ్యభాగం కోసం
ఉత్ = ఎత్తబడిన
అయః = లోహనిర్మితశస్త్రాలు కల కౌరవులను
దే = చీల్చిన అర్జునుని యందు
దయః = కృప గలవాడో (కృష్ణుడని భావం),
అభీర = పరదారాపహరణ పాపానికి భయపడని రావణాదుల యందు
భీ = భయావహమైన
రభిః = యుద్ధరాభసం (తీవ్రత) కలవాడో (రాముడని భావం),
అభీర = శూరులయందు
ఆభీర = భీరువులయందు
భీ = సమానంగా భయాన్ని
సార = ప్రసరింపజేసిన మ్లేచ్చులకు
భీః = ప్రాణభయాన్ని కలిగించేవాడో (కల్కి అని భావం)
శ్రీమాన్ = నిత్యలక్ష్మి కలవాడూ
జిష్ణుః = జయశీలుడైనవాడూ
సః విష్ణుః = సర్వవ్యాపియైన ఆ నారాయణుడు
పాయాత్ = మిమ్ము బ్రోచుగాక!
(శ్రీ శ్రీభాష్యం విజయసారథి గారు సేకరించిన ‘ప్రహేళికలు’ గ్రంథంనుండి)
శంకరార్యా ! చక్కని పద్యం ! ధన్యవాదములు !
రిప్లయితొలగించండిశంకరయ్య గారికి నమస్కారములు.
రిప్లయితొలగించండి"సః విష్ణుః పాయాత్!
వసంత కిశోర్ గారూ,
రిప్లయితొలగించండిసుబ్బారావు గారూ,
........... ధన్యవాదాలు.